Uw browser wordt niet meer ondersteund

SF in ‘Europese wateren'

SF is een Lets staatsburger die in Letland woont en van 13 augustus tot en met 31 december 2013 werkte als steward voor Oceanwide Offshore Services BV, een in Nederland gevestigde onderneming. SF verrichte deze werkzaamheden aan boord van een schip van de Nederlandse onderneming dat onder de vlag van de Bahama's voer boven het Duitse deel van het continentaal plat van de Noordzee. De Nederlandse belastingautoriteiten hebben SF voor het aanslagjaar 2013 een aanslag voor de inkomstenbelasting en de premies volksverzekeringen opgelegd. SF meende echter dat hij niet aan de Nederlandse sociale zekerheid was onderworpen en betwiste de premies volksverzekeringen.

Het Hof van Justitie boog zich over de discussie na een prejudiciële vraag van de Hoge Raad der Nederlanden.

Aan boord van de coördinatieverordening 883/2004

De coördinatieverordening 883/2004 is van toepassing op onderdanen van een lidstaat, staatlozen en vluchtelingen, die in een van de lidstaten van de Europese Unie wonen, en op wie de wetgeving van een of meer lidstaten van toepassing is of geweest is, en op hun ge-zinsleden en nabestaanden. De verordening bevat geen omschrijving van haar geografisch toepassingsgebied. Algemeen wordt echter aangenomen dat zij van toepassing is op het grondgebied waarop de lidstaten van de Europese Unie hun soevereine rechten uitoefenen...

De verordening werkt alleen in situaties met aanknopingspunten in verschillende lidstaten. Zij is niet van toepassing op zuiver interne situaties.

Treat me like a game and I'll show you how it's played: artikel 11 Vo. 883/2004

Degenen op wie de verordening van toepassing is, zijn slechts aan de wetgeving van één lidstaat onderworpen. Artikel 11 bepaalt welke wetgeving dat in principe is, indien geen bijzondere regels van toepassing zijn (artikelen 12 tot en 16 van de verordening).

In eerste instantie wordt verwezen naar de wetgeving van het land waar er gewerkt wordt. Wanneer de werkzaamheden normaal plaatsvinden aan boord van een zeeschip dat onder de vlag van een lidstaat vaart, zijn dat werkzaamheden die worden verricht in die lidstaat, tenzij die werkzaamheden worden betaald door een onderneming of persoon die zijn zetel of domicilie in een andere lidstaat heeft. In dat geval is de wetgeving van toepassing van die andere lidstaat indien de betrokkene ook in die lidstaat woont.

Artikel 11 voorziet ook welke wetgeving van toepassing is wanneer iemand niet beroepsactief is. Of wanneer de overige aanwijsregels van artikel 11 niet van toepassing zijn. Als de aanwijsregels van artikel 11 geen soelaas bieden, verwijst de verordening algemeen naar de wetgeving van de lidstaat waar de betrokkene zijn woonplaats heeft.

Artikel 11 is in principe niet van toepassing op vrijwillige of vrijwillig voorgezette verzekeringen.

Het arrest SF C-631/17

Het Hof van Justitie sprak zich op 8 mei 2019 uit over de zaak SF. Het Hof van Justitie verwijst naar vroegere rechtspraak en bevestigt dat het loutere feit dat een werknemer zijn werkzaamheden buiten het grondgebied van de Unie verricht, niet volstaat om de toepassing van de verordening 883/2004 uit te sluiten wanneer de arbeidsverhouding een voldoende nauwe aanknoping met dat grondgebied behoudt. Aangezien SF gedurende de betrokken periode in Letland was blijven wonen en zijn werkgever in Nederland was gevestigd, is er een voldoende nauwe aanknoping.

Omdat het geval niet onder de bijzondere regels van artikelen 12 tot en met 16 van de verordening valt, moet de toepasselijke wetgeving worden bepaald volgens het algemeen artikel 11 dat het Hof leidt naar de aanwijsregel voor de restcategorie. De toepasselijke wetgeving is die van de woonplaats van SF, Letland. Nederland is niet bevoegd. Omdat SF als zeevarende werkzaam is op een schip dat onder de vlag van een derde staat vaart, valt hij niet onder de specifieke bepalingen van artikel 11 voor zeelieden.

In het arrest wijst het Hof van Justitie erop dat de explanatory notes van de Commissie en de Praktische gids over de toepasselijke wetgeving in de Europese Unie geen bindende kracht hebben en dus het Hof niet binden.

Kijk verder dan SF: Belgische Overzeese Sociale Zekerheid aan de horizon

In principe is de Belgische sociale zekerheid niet (meer) van toepassing voor de werknemers die buiten de Europese Economische Ruimte en Zwitserland actief zijn. De enige manier om toch een binding met de Belgische sociale zekerheid te behouden is door een vrijwillige aansluiting bij de Overzeese Sociale Zekerheid. De dienst Overzeese Sociale Zekerheid is een afdeling van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid.

Het stelsel voor overzeese sociale zekerheid is een facultatief stelsel van wettelijke verzekering. De deelname aan de Overzeese Sociale Zekerheid is ondergeschikt aan een wilsuiting van de verzekerde. Een onderwerping aan de wetgeving van het land waar de beroepsactiviteit wordt uitgeoefend is geen beletsel voor deelname aan het overzeese stelsel.

Tot 31 december 2008 kon iedereen die een beroepsactiviteit uitoefent buiten het grondgebied van de Europees Economische Ruimte en Zwitserland, zich vrijwillig aansluiten bij het stelsel van de overzeese sociale zekerheid. De nationaliteit van de betrokkene speelde geen rol, en er werd geen onderscheid gemaakt volgens het statuut (werknemer, ambtenaar, zelfstandige,...). Er was ook geen band met België vereist. Sinds 1 januari 2009 is het personeel toepassingsgebied van de Wet op de overzeese sociale zekerheid beperkt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen onderdanen van de Europees Economische Ruimte en Zwitserland, en alle andere onderdanen, voor wie de toegang tot het stelsel is beperkt. Zij kunnen zich enkel nog aansluiten indien zij worden tewerkgesteld door een onderneming met maatschappelijke zetel in België.

The fantabulous emancipation of Pedro Álvares Cabral

Pedro Álvares Cabral, wie? Pedro Álvares Cabral was een Portugees zeevaarder en ontdekkingsreiziger. Pedro Álvares Cabral is ook een baggerschip van J Group dat onder Luxemburgse vlag vaart. Stel... SF werkt op het baggerschip Pedro Álvares Cabral voor J Group. Hij is in dienst van één van de Belgische vennootschappen van J Group. SF is Belg en woont in België. Het schip vaart in Ecuador, met wie België overigens geen sociaalzekerheidsverdrag heeft.

SF is een typisch geval om aan te sluiten bij de Overzeese Sociale zekerheid.

Omdat de tewerkstelling van SF een voldoende nauwe aanknoping behoudt met het grondgebied van de Europese Unie, geldt de coördinatieverordening. De toepassing van het arrest van het Hof van Justitie leidt in dit geval naar de toepassing van de Belgische sociale zekerheid, op basis van artikel 11, vierde lid. Belgische sociale zekerheid als toe te passen wetgeving. Pedro Álvares Cabral ontdekt België. Verhindert dit de toepassing van de Overzeese Sociale Zekerheid?

De tewerkstelling van SF zou ineens een stuk duurder worden indien geen onderscheid wordt gemaakt tussen toe te passen wetgeving en toegepaste wetgeving. Het arrest van den Berg, Giesen en Franzen van 19 september 2019 (de samengevoegde procedures C-95/18 en C-96/18) doet alvast geloven dat het aangewezen recht vrij bepaalt in welke mate iemand sociaal is verzekerd. De toepassing van de Belgische sociale zekerheid zou de toepassing van de Overzeese Sociale Zekerheid niet in de weg staan.

Indien SF naar Luxemburg verhuist, is de Luxemburgse wetgeving van toepassing. Ogenschijnlijk kan dan kan geen beroep meer gedaan worden op de Overzeese Sociale Zekerheid. Volgens artikel 14, tweede lid van de verordening kan de betrokkene immers niet deelnemen aan een stelsel van vrijwillige of vrijwillig voortgezette verzekering wanneer hij krachtens de wetgeving van een andere lidstaat verplicht verzekerd is. Maar artikel 14, tweede lid voorziet ook het geval waar een keuze bestaat tussen verschillende stelsels van vrijwillige of vrijwillig voortgezette verzekering, als er geen verplichte verzekering is voor een bepaalde tak van sociale zekerheid. In dat geval kan de betrokkene vrij kiezen en dus is de Overzeese Sociale Zekerheid weer een optie... Always be yourself unless you can be Batman. Then always be Batman.

De gevolgen van een arrest als SF reiken dus verder dan louter de toepassing van de coördinatieverordening. De binding met de sociale zekerheid van een lidstaat kan in sommige gevallen het gebruik van de Overzeese Sociale Zekerheid beperken. Maar het arrest is ook een onwaarschijnlijke opportuniteit voor de Overzeese Sociale Zekerheid, om als verzekering te groeien. The future belongs to those who prepare for it today.