Gepubliceeerd op: 06/02/2018
Nationale rechtelijke instanties kunnen in geval van fraude het detacheringsformulier A1 buiten toepassing laten
Breaking news. 6 februari 2018 brengt een nieuwe mijlpaal in de rechtspraak van het Hof van Justitie. Tot nu toe bevestigde het Hof steeds de absolute binding van de E101/A1 documenten. De detacheringsverklaringen binden de socialezekerheidsinstellingen en de rechterlijke instanties van de ontvangende lidstaat zolang zij niet worden ingetrokken of ongeldig verklaard door de autoriteiten van de lidstaat van afgifte. Het arrest Altun (C-359/16) geeft de nationale rechter de mogelijkheid om in geval van fraude de detacheringsverklaringen buiten toepassing te laten. Het arrest preciseert tegelijk wat fraude is.
De bindendheid van het detacheringsformulier A1
In 2016 oordeelde het Hof van Justitie in het arrest Herbosch-Kiere (C-2/05) dat ook de rechtelijke instanties van de ontvangende lidstaat zijn gebonden door de detacheringsverklaring. De Belgische rechter is in principe niet bevoegd om zich uit te spreken over een E101 of A1 detacheringsverklaring van een andere lidstaat.
Het Hof van Cassatie stelde op 7 juni 2016 een prejudiciële vraag aan het Hof van Justitie in een zaak Altun. Het Hof van Cassatie wilde vernemen of de rechterlijke instanties van de ontvangende lidstaat een E101 verklaring buiten beschouwing kunnen laten indien uit de feiten blijkt dat deze verklaring op frauduleuze wijze werd verkregen of ingeroepen. Kan een Belgische rechter een detacheringsverklaring negeren indien er sprake is van fraude, in weerwil van het arrest Herbosch-Kiere?
Op het ogenblik van de prejudiciële vraag had het Hof van Justitie op 27 april 2017 het principe nog eens bevestigd in het arrest A-Rosa Flussschiff (C-620/15). Zelfs in het geval dat de voorwaarden voor een detachering kennelijk niet zijn voldaan, kunnen de socialezekerheidsinstellingen en de rechterlijke instanties een E101 of A1 verklaring niet negeren. Het vermoeden dat een werknemer die wordt gedetacheerd, regelmatig is aangesloten bij de socialezekerheidsregeling van de lidstaat die het document heeft afgeleverd, bleef dus overeind zolang de lidstaat van afgifte de verklaring niet intrekt.
Leaving Hotel California
De Programmawet van 27 december 2012 geeft de Belgische rechter, de RSZ of een sociaal inspecteur de mogelijkheid om een naar België gedetacheerde werknemer met behoud van buitenlandse sociale zekerheid toch aan de Belgische sociale zekerheid te onderwerpen in geval van misbruik. Er is sprake van misbruik met betrekking tot de aanwijzingsregels inzake toepasselijke wetgeving wanneer, ten aanzien van een werknemer of een zelfstandige, de aanwijzingsregels niet worden nageleefd, met als doel zich te onttrekken aan de Belgische socialezekerheidswetgeving die op die situatie had moeten worden toegepast.
De antimisbruikbepaling verleidde toenmalig staatssecretaris van fraudebestrijding John Crombez om de Europese Commissie prietpraat te verwijten toen België voor de maatregel werd vervolgd.
De heilzame werking van een welgemeende fuck?
Vandaag negeren de Belgische rechtbanken en hoven met gemak de detacheringsverklaringen. België is echter geen uitzondering. Ook andere landen, zoals Frankrijk, zijn niet verlegen om het gemeenschapsrecht buiten beschouwing te laten. Het arrest Altun van het Hof van Justitie biedt voortaan grond voor deze trend.
Tot nu toe oordeelde het Hof van Justitie steeds dat de E101/A1 verklaringen bindend waren voor de lidstaat van ontvangst, rekening houdende met de beginselen van loyale samenwerking en wederzijds vertrouwen. Deze rechtspraak heeft zijn weg gevonden in de verordening 987/2009 die zowel het bindend karakter van de detacheringsverklaring als de exclusieve bevoegdheid van het orgaan van afgifte voor de beoordeling van de geldigheid, heeft bevestigd.
In zijn arrest van vandaag herinnert het Hof van Justitie aan zijn rechtspraak waarin is geoordeeld dat het orgaan van afgifte op grond van het beginsel van loyale samenwerking verplicht is de relevante feiten naar behoren te beoordelen en de juistheid van de gegevens in de verklaring te garanderen. Het beginsel van loyale samenwerking gaat immers gepaard met het beginsel van wederzijds vertrouwen.
De toepassing van het gemeenschapsrecht mag er echter niet toe leiden dat fraude en misbruik mogelijk wordt. Het gemeenschapsrecht mag niet zo ruim worden toegepast dat zij handelingen zou dekken die zijn verricht met het doel om door fraude of misbruik te profiteren van de voordelen die het gemeenschapsrecht toekent, aldus het Hof. Het beginsel dat fraude en misbruik van recht verboden zijn, vormt een algemeen rechtsbeginsel van het gemeenschapsrecht.
Liaisons dangereuses
Het Hof van Justitie oordeelt dat (enkel) een nationale rechter in geval van fraude het detacheringsformulier E101/A1 buiten toepassing kan laten. Opdat er sprake van fraude moet volgens het Hof zowel een objectief als een subjectief element vervuld zijn.
Het objectief gegeven bestaat erin dat niet is voldaan aan de voorwaarden om een E101/A1 verklaring te verkrijgen en zich hierop te beroepen.
Het subjectief element betreft de intentie van de betrokkene om de voorwaarden voor afgifte van deze verklaring te omzeilen of te ontduiken om op die manier het eraan verbonden voordeel te verkrijgen.
Het Hof van Justitie geeft de nationale rechter echter niet zonder meer de bevoegdheid. Het Hof voorziet de optie enkel wanneer voorafgaand een verzoek is gericht aan de autoriteiten van de lidstaat van afgifte om de verklaringen te heroverwegen en in te trekken. Het valt echter te bezien of en in welke mate de nationale lidstaten zich hieraan zullen storen. Het arrest ondergraaft potentieel de huidige coördinatieverordeningen.
En de antimisbruikbepaling van John Crombez? Die blijft strijdig met het gemeenschapsrecht. De bepaling gaat immers verder dan het Hof van Justitie aanvaardt in het arrest Altun.
Lees ook: Strijd tegen detacheringsfraude: pornochic met A1 verklaringen / Strijd tegen detacheringsfraude: alles klar, Herr Kommissar? / A1 detacheringsverklaringen in de ban van advocaat-generaal Saugmandsgaard Oe